Arbeidsrecht en werknemersrechten in Spanje

In de Spaanse arbeidswetgeving is alle wetgeving van de Europese Unie (EU) met betrekking tot de bescherming van werknemers opgenomen, inclusief het maximum aantal uren dat iemand per week of per dag mag werken, hoeveel vrije tijd ze mogen hebben en hoeveel ze daarvoor betaald moeten krijgen, en de garantie dat werknemers niet ongerechtvaardigd gediscrimineerd worden.

Belangrijkste kenmerken van de Spaanse arbeidswetgeving

Naast het wettelijke basiskader van de EU omvat de Spaanse arbeidswetgeving beroepsspecifieke en loongerelateerde aspecten, soorten arbeidscontracten en algemene arbeidsvoorwaarden. Deze kenmerken zijn, onder andere:

• De eis dat er een arbeidscontract moet zijn, mondeling of schriftelijk
• De verplichting voor een werkgever om inkomstenbelasting in te houden namens de werknemer en deze dienovereenkomstig af te dragen aan de Spaanse belastingdienst
• De verplichting van de werkgever om sociale zekerheid (volksverzekeringen) te betalen namens de werknemer, in totaal 33,4% van het brutoloon. Bedrijven kunnen zwaar worden gestraft als ze minder gewerkte uren declareren om hun socialezekerheidsfactuur te verlagen.
• Het minimumloon dat aan elke werknemer moet worden betaald. Dit is momenteel € 15.876 bruto per jaar, gegeven in 14 maandelijkse betalingen (een dubbel salaris in augustus en met Kerstmis) voor een fulltime baan. Een werknemer met een minimuminkomen ontvangt doorgaans een netto inkomen van ongeveer € 1165 per maand indien deze betaald krijgt in 12 jaarlijkse betalingen.

De arbeidsomstandigheden in Spanje worden normaal gesproken bepaald door collectieve onderhandelingen tussen bedrijven en vakbonden. Deze zijn vastgelegd in een collectieve arbeidsovereenkomst (convenio colectivo) waarin de minimale rechten van werknemers in een bepaalde sector of een bepaald vak of beroep zijn vastgelegd. Zodra een convenio colectivo is samengesteld en ondertekend, zowel door het bedrijf als de vakbond, zijn werkgevers per wet verplicht om zich hieraan te houden. Verschillen tussen de convenio en de daadwerkelijke werkomstandigheden zijn alleen toegestaan als de laatste gunstiger zijn voor werknemers, anders niet.

Hier volgt een gids met de algemene kenmerken van de Spaanse arbeidswet: arbeidscontracten, gelijkheid, lidmaatschap van een vakbond, gezondheid en veiligheid en pensioen. Voor meer informatie over werktijden en betaald verlof kunt u het artikel Werken in Spanje: betaald verlof en werktijden lezen.

Welke verschillende typen contracten zijn er in Spanje?

Arbeidscontracten kunnen geschreven of mondeling zijn. Een mondeling contract is rechtsgeldig, maar moet schriftelijk worden verstrekt als de werknemer daarom vraagt.

Werken voor een bedrijf zonder contract is illegaal. Na de financiële crisis creëerde de Spaanse regering in 2012 echter de figuur van een TRADE (Trabajador Económicamente Dependiente, of Financieel Afhankelijke Werknemer) die bepaalde freelancers rechten geeft die vergelijkbaar zijn met die van werknemers met een contract. Het TRADE-kader is van toepassing op zelfstandigen die minstens 75% van hun beroepsinkomsten van één bedrijf ontvangen en biedt hen ziekteverlof, zwangerschaps- en vaderschapsverlof, een bepaalde ontslagvergoeding en minstens 18 dagen betaald vakantieverlof - plus feestdagen - per jaar.

Typen contracten die zijn toegestaan onder de Spaanse wet zijn, normaal gesproken, als volgt:

• Permanent of onbepaald (indefinido)
• Tijdelijk (temporal)
• Training (de formacion)
• Voor becarios (plaatsingen voor werkervaring voor onlangs geslaagden)

Contracten voor onbepaalde tijd in Spanje

Permanente contracten of contracten voor onbepaalde tijd bieden volledige bescherming voor werknemers. Een contract dat niet expliciet permanent is, maar dat door de wet als zodanig wordt beschouwd, zoals hierboven beschreven, biedt dezelfde rechten. Werknemers met een contrato indefinido hebben recht op een ontslagvergoeding van minimaal 20 dagen salaris per dienstjaar. Onrechtvaardig ontslag (despidos improcedentes) vereist een ontslagvergoeding van minstens 45 dagen salaris per dienstjaar. Werkgevers moeten ontslag rechtvaardigen met redenen zoals de financiële omstandigheden van het bedrijf of sluiting. Als de beëindiging verband houdt met het gedrag of de prestaties van de werknemer, ligt de bewijslast bij de werkgever als de ontslagen werknemer een rechtszaak aanspant.

Werkgevers en werknemers moeten rekening houden met een minimale opzegtermijn van 15 dagen als ze een contract willen beëindigen.

Tijdelijke contracten in Spanje

Tijdelijke contracten mogen niet langer gelden dan 6 maanden in een periode van 1 jaar. Deze worden gebruikt voor korte banen, of als proef voor permanente banen, in plaats van een proefperiode. In dit geval krijgen werknemers een contract voor onbepaalde tijd als de tijdelijke versie komt te vervallen.

Werknemers met een tijdelijk contract dat meerdere keren is vernieuwd, wordt na 1 jaar permanent, of na 18 maanden, als tijdelijke contracten doorlopend zijn afgegeven binnen een periode van 3 jaar.

Seizoensgebonden banen kunnen gebruikmaken van tijdelijke of vaste niet-doorlopende contracten (contratos fijos-discontinuos). Vaste, niet-doorlopende contracten zijn permanent, met vaste perioden zonder werk, die niet worden doorbetaald. De werknemer heeft dezelfde rechten als een vaste werknemer, maar kan een werkloosheidsuitkering aanvragen of een andere tijdelijke baan aannemen tijdens de periodes waarin deze niet kan werken.

Een tijdelijk contract heeft geen specifieke minimumperiode en kan zelfs voor 1 dag zijn, bijvoorbeeld voor figuranten.

Trainingscontracten

Trainingscontracten kunnen worden afgegeven aan werknemers die werkervaring willen opdoen en geen gediplomeerde kwalificatie hebben en maximaal 21 jaar oud zijn. Bedrijven hoeven deze werknemers niet het minimumloon te betalen, tenzij ze dit willen. Ze zijn echter wel verplicht om minstens € 300 per maand te betalen voor de reiskosten en andere uitgaven. Een trainingscontract is voor minimaal 6 maanden en maximaal 2 jaar.

Contracten voor werkervaring

Werknemers met een contract voor werkervaring staan ook wel bekend als becarios. Ze zijn gericht opmensen die onlangs een academische of beroepsopleiding hebben afgerond voor een specifiek beroep, maar een bepaald aantal praktijkuren nodig hebben om in aanmerking te komen. Anders worden ze toegekend aan afgestudeerden of gelijkgestelden om hen een werkgerelateerde opleiding te geven en zo hun kansen op een zinvolle baan te vergroten.

Werkervaringscontracten moeten minstens zes maanden duren en mogen niet langer dan twee jaar duren.Na 2 jaar wordt de werknemer gezien als permanent, indien deze voor het bedrijf blijft werken. Deze contracten kunnen alleen worden uitgegeven binnen 4 jaar na het behalen van een graad of een beroepsopleiding. Becarios moeten minstens het nationaal minimumloon betaald krijgen.

Hoe zorgt de Spaanse arbeidswet voor gelijkheid?

De Spaanse arbeidswetgeving zet zich actief in voor gelijk loon, maar momenteel alleen binnen grote bedrijven. De Spaanse overheid heeft alle bedrijven met minstens 50 werknemers verplicht om hun salarisgegevens open te stellen voor openbare audits en aan te tonen dat de uitbetalingsverschillen tussen vrouwelijke en mannelijke werknemers in rollen van hetzelfde kaliber en kwalificatieniveau niets te maken hebben met het geslacht van de werknemers. Deze bedrijven zijn, daarnaast, verplicht om de redenen op te geven als het verschil qua loon tussen verschillende geslachten in dezelfde professionele categorie hoger is dan 25%.

De arbeidswetgeving in Spanje verbiedt discriminatie tussen werknemers op basis van geslacht, geslachtsidentiteit, burgelijke stand, ouderlijke status (waaronder zwangerschap), ras, etnische oorsprong, seksuele geaardheid, handicaps, nationaliteit, geloof of religie.

In de praktijk is het verbod op discriminatie op nationaliteit alleen van toepassing zodra de werknemer een permanent contract heeft. Bedrijven kunnen kandidaten weigeren als ze geen burger van de EU zijn. Burgers van buiten de EU die een werkvisum nodig hebben (visado de trabajo) om betaalde arbeid te verrichten in Spanje kunnen deze vergunning alleen krijgen als ze worden gesponsord door een werkgever. De betreffende werkgever moet aangeven waarom de functie niet kan worden vervuld door een burger uit de EU.

Spaanse werkplekken zijn bij wet vereist om redelijke aanpassingen door te voeren voor de werkplek en werkpraktijken om deze geschikt te maken voor mensen met een handicap. Minstens 2% van werknemers binnen bedrijven met meer dan 50 werknemers moeten een erkende handicap hebben.

Is het mogelijk om lid te worden van een vakbond in Spanje?

Spaanse bedrijven mogen iemand niet discrimineren omdat hij of zij lid is van een vakbond.

Vakbonden of een verzameling van werknemers hebben het recht om te staken als ze vinden dat hun werkomstandigheden, lonen of beide niet voldoen aan de verwachte niveaus binnen hun branche. Stakingen die worden uitgeroepen door vakbonden van verschillende beroepsgroepen kunnen echter alleen worden georganiseerd als de sector als geheel wordt getroffen door de kwestie die de oorzaak is van de vakbondsactie.

Spaanse werknemers hebben het wettelijke recht om te staken, maar ze krijgen niet betaald voor de uren of dagen dat ze staken. Dit houdt in dat stakingen alleen doorgaan als laatste strohalm, als alle onderhandelingen zijn mislukt.

Beschermt de Spaanse arbeidswetgeving de gezondheid en veiligheid van werknemers?

Alle bedrijven in Spanje moeten verplicht een systeem in werking hebben voor veiligheids- en risicobeheer op de werkplek. Werknemers mogen twijfels over gezondheid en veiligheid uitspreken, suggesties doen om deze te verbeteren, en hier moet naar worden geluisterd. Als hun werk potentiële gezondheidsrisico's van welke aard dan ook met zich meebrengt, moeten ze specialistische training op deze gebieden krijgen.

Bedrijven met werknemers op afstand zijn niet vrijgesteld van de gezondheids- en veiligheidswetgeving, ook al hebben ze geen controle over de fysieke werkplek van deze mensen. Wetten die het welzijn van thuiswerkers regelen zijn relatief nieuw en nog in ontwikkeling, maar omvatten momenteel het 'recht op uitschakeling' en op een 'privéleven'. Dit houdt in dat deze werknemers mogen weigeren de telefoon op te nemen, e-mails te beantwoorden of taken uit te voeren voor hun functie buiten hun specifieke werktijden om, op vrije dagen of wanneer ze met ziekteverlof of op vakantie zijn.

Wat zegt de Spaanse arbeidswetgeving over het pensioen?

Momenteel is de pensioensleeftijd voor de staat in Spanje 65 jaar, al neemt deze geleidelijk aan toe. De meeste personeelsleden gaan met de huidige wetgeving met 67 jaar met pensioen. Vervroegd pensioen is niet toegestaan, behalve onder zeer specifieke omstandigheden. Deze zijn, onder andere:

• Een werkgerelateerde bijdrage van minimaal 35 jaar aan het systeem voor sociale zekerheid. In dit geval kan de persoon tot 2 jaar voorafgaand aan de geplande pensioenleeftijd van de staat met pensioen gaan
• In geval van ontslag, sluiting van het bedrijf of overlijden van de werkgever binnen maximaal vier jaar voor de pensioengerechtigde leeftijd, zolang ze ten minste 33 jaar hebben bijgedragen aan het socialezekerheidsstelsel.
• Werknemers met een handicap of met werk dat een uitzonderlijk gezondheids- en veiligheidsrisico met zich meebrengt, kunnen op 60-jarige leeftijd met pensioen, mits ze ten minste 35 jaar socialezekerheidsbijdragen hebben betaald.

Na een bepaalde leeftijd - gewoonlijk minimaal 60, maar soms ook ouder - kunnen werknemers ervoor kiezen om hun werktijd met 20% tot 25% te verminderen en het overeenkomstige bedrag van hun staatspensioen op te eisen, op voorwaarde dat ze al minstens 35 jaar aan socialezekerheidsbijdragen hebben betaald.

Zelfstandigen worden gedekt door dezelfde pensioenswetgeving als werknemers.

Werknemers die minstens 15 jaar aan betalingen hebben gedaan voor het sociale zekerheidsstelsel kunnen met pensioen gaan als ze de vereiste leeftijd hebben bereikt, maar hun staatspensioen is op pro-ratabasis. Voor een volledig pensioen moet een werknemer minimaal 35 jaar bijdragen aan het sociale zekerheidsstelsel.

Als u overweegt naar Spanje te verhuizen en weet dat u een baan moet zoeken, heeft u waarschijnlijk hulp nodig om aan de slag te gaan. Bekijk Uw eerste baan vinden in Spanje voor meer informatie.